Begraafplaats: Vlagtwedde

De Joodse Gemeente Bourtange kocht in 1892 de begraafplaats op “De Stobben” , gelegen in het lang onontgonnen gebleven heidegebied van Vlagtwedde, in dat deel van Hebrecht, dat “De Weite” wordt genoemd. Het ging toen om 2 stukken heidegrond van 2 eigenaren. Er was geen eigen toegangsweg, kennelijk was het geen probleem, dat een begrafenisstoet over hun terrein trok.

Als eigenaar had de gemeente Bourtange strubbelingen met de nieuwe kerkelijke gemeente Vlagtwedde , waaraan in 1894 een eind werd gemaakt door de burgemeester; er kwam geen afscheiding, de kerkbesturen werden beide eigenaar en gingen samenwerken. Er werden een begraafreglement opgesteld, waarin o.a. stond dat de grafplaatsen gratis waren, maar dat de andere begraafkosten moesten worden vergoed; een aparte chevre kende Vlagtwedde kennelijk niet.

In 1900 moest men een metaheer bouwen, waarin overledenen, die aan een besmettelijke ziekte waren bezweken, konden worden opgebaard. Of aan deze plicht is voldaan is onbekend, momenteel staat er geen lijkenhuisje. In 1920 kon er eindelijk een eigen toegangsweg komen door ruil van een – 14 jaar eerder gekocht – stuk terrein met de N.V. Landbouw Maatschappij Westerwolde, gezeteld te Den Haag.

Ao. 2007 is het terrein 26 are groot, omvat een veld met grafstenen, een bosperceeltje en een toegangsweg met aan één zijde statige bomen. Nu staan er nog 28 stenen; de oudste is uit 1895 van Saartje Jacobson-Reingenheim, de jongste van Henriëtte van Bekkum-Sachs die in 2015 overleed. Er zijn meer dan 28 mensen hier begraven, niet iedereen kon een grafsteen bekostigen en sommige zerken zijn vergaan, gebroken en/of weggehaald; ook is er tijdens de oorlogsjaren begraven. In 2019 is een monument geplaatst voor drie leden van de gemeenschap die hier begraven zijn. Op het graf van Roossien Sachs, die in 1942 stierf, staat alleen een Nederlandse tekst; het kerkbestuur en/of de chazan is hierbij dus niet betrokken geweest. Mogelijk heeft familie uit Amerika deze steen laten plaatsen, maar hierover is niets bekend.

Bron: E.P. Boon en J.J.M. Lettinck, De Joodse Gemeenschappen in Westerwolde 1656 – 1950, Uitgave De Vey Mesdagh Stichting (Groningen 2004).

De joodse begraafplaats te Hebrecht (Vlagtwedde). Op de voorgrond rechts het in 2019 op initiatief van de Stichting Historie Joods Groningen geplaatste monument ter herinnering aan Wilhelm Hes, Rebekka Braaf en Fanny Frank.