english/engels

Begraafplaats: Bourtange

Het is onduidelijk wanneer deze begraafplaats is gekocht, c.q. ontstaan; volgens kadastrale gegevens was deze begraafplaats al in 1838 eigendom van de Joodse gemeente Bourtange, maar uit correspondentie met de Hoofdcommissie blijkt, dat al in 1816 sprake was van een eigen begraafplaats op een driehoekig stukje grond buiten de vesting (nu oude Jodenkerkhoflaan geheten).

De rijksregels van het Koninkrijk Holland  waren streng en stonden soms haaks op de religieuze plichten der Joden; ze gaven vrijheid, maar ook contrôle.

Een schrijnend verhaal is dat van het zoontje van Salomon Sachs, dat overleed in 1889 aan difterie in Wedde en zou volgens de wens van de ouders op joodse wijze begraven moeten worden in Bourtange; echter in geval van het overlijden o.a. door een besmettelijke ziekte, mocht een lichaam niet over een gemeentegrens vervoerd  worden om elders te begraven. De ouders konden met hulp hem toch – zonder de plichtplegingen- begraven in Bourtange, maar dit kwam hen later te staan op een boete van 3 gulden. De begraafplaats lag zeer afgelegen  temidden van onontgonnen moeras- en veengebied, maar volgens de verordeningen van 1873 moest het voorzien worden met een minstens 2 meter hoge afscheiding; men zou een heg aanplanten.

In 1880 concludeerden de chevre en het kerkbestuur, dat het met dit terrein allertreurigst was gesteld en dat men een nieuwe plaats wou kopen. Men wou een stukje hooggelegen zandgrond kopen, mits de prijs niet te hoog was; helaas viste men achter het net. Twaalf jaar later werd 2 stukken heidegrond  gekocht in het gehucht Hebrecht, tussen Bourtange en Vlagtwedde gelegen, voor een betere prijs.

Natuurlijk ontstond onenigheid tussen de bewoners van beide killes, tot in 1894 het besluit werd bekrachtigd de begraafplaats in Bourtange te sluiten.

Er zijn nu nog 9 stenen. De oudste steen uit 1862 is van Baruch From, de jongste uit 1890 van Helena Frank-Zoesman.

De graftekens zijn niet bizonder fraai versierd; twee hebben de gangbare treurwilg en twee hebben ovale naamplaten. De teksten vermelden de Hebreeuwse naam, de namen van de ouders en/ of echtgenoten, gedeelten uit de Thora of citaten van de profeten met verwijzingen naar de Hebreeuwse naam.

TER BORG.

Ten Zuiden van Bourtange ligt Sellingen, welk dorp ook een joodse bevolking heeft gehad. Vermoedelijk hebben zij hun overledenen begraven bij Ter Borg, een bos- en heidevlakte zuidwaarts van Sellingen. Gegevens hierover zijn verloren gegaan in de 2e wereldoorlog; maar ” de verhalen “ zijn er nog wel. Het plekje op de heide, waar men de begraafplaats vermoedt, is te zien aan een verhoging en is steeds met rust gelaten. Dankzij Staatsbosbeheer is het plekje nu omheind en de heer W. Fokkens, voorzitter van de Vrienden van de Synagoge in Bourtange, wil regelen dat er een klein monument geplaatst wordt.

Gemaakt door  G.F.H. Harkema-Lentz d.d. september 2011.

Bron: E.P. Boon en J.J.M. Lettinck, "De Joodse Gemeenschappen in Westerwolde 1656 – 1950", Uitgave De Vey Mestdagh Stichting, 2004, pag. 239,240 en 241.