english/engels

Begraafplaats: Delfzijl


de oudste zerk

In Farmsum ligt de oudste Joodse begraafplaats in Groningen; het is niet bekend in welk jaar deze ontstond, maar de eerste bekende begrafenis vond plaats in 1680. De oudste steen is uit 1693 en bevindt zich nu in het rabbinaatshuis in de stad Groningen. Ook in Farmsum werden joden uit andere plaatsen begraven.

In 1703 werd de plaats te klein en werd er van de weduwe van redger Rengers een belendend perceel gekocht voor 85 Caroli gulden.

In 1775 was er opnieuw uitbreiding nodig en werd weer van de redger, heer Rengers, gekocht. Deze bepaalde dat er per begravene betaald moest worden aan de diaconie van Delfzijl en dat er vóór de begrafenis eerst het betaalbewijs getoond moest worden, anders zou het stuk grond weer  “beestenweijde” worden. Tussen 1856 en 1898 werden 86 volwassenen en 114 kinderen genoteerd in het ontvangstboek van de diaconie. Hieruit blijkt dus, dat er meer begraven werd dan uit het aantal zerken blijkt (91 stenen in 1980). De betalingen waren nog in 1916 hetzelfde.

In 1810 telt Farmsum 1022 zielen, waaronder  5 joden; Delfzijl telt 930 zielen, waaronder 61 joden. Er was nog geen synagoge, de diensten vonden plaats in een gehuurde kamer. Pas in 1842 staat koning Willem II, bij zijn bezoek aan Delfzijl, grond af voor een synagoge.

Een nieuwe synagoge wordt gebouwd in 1888, daarbij komt ook een school en ritueel bad. Echter er was geen geld genoeg, ondanks een grote verloting,  voor een woning voor een leraar, c.q. rabbi, zodat er een kamer gehuurd moest worden en daarom kwamen alleen ongehuwde jonge mannen in aanmerking.

In 1916 kocht de Joodse gemeente de begraafplaats aan voor 50 gulden en hiermee was er een eind gekomen aan de historisch gegroeide band tussen de joodse en christelijke overheid.

Na WO II vonden er nog 4 begrafenissen plaats, n.l. in 1957 en nog in 1985, 1996 en 1997. Hiermee komt het aantal zerken op 94, hiervan liggen er 7 in brokken. 

Gemaakt door G.F.H. Harkema-Lentz, d.d. september 2011.

Bron: J.H. de Vey Mestdagh, J. Dijkstra en E. Schut, “Joden in Noord-Oost Groningen”,  Publicatie Stichting Vrienden van het Rijksarchief in GroningenGroningen  1980, pagina 311 , 349 e.v.